Φυτώρια αυτοδίδακτων“στην άγρια και απίστευτη εποχή των άκρων”

Είμαστε στη δυσάρεστη θέση να σας ενημερώσουμε ότι έφυγε από τη ζωή ο αγωνιστής της αριστεράς και συγγραφέας σύντροφος Θανάσης Κορακάκης - πατέρας της αγαπημένης μας συντρόφισσας και φίλης Ευτυχίας Κίτσιου. Η αποχαιρετηστήρια πολιτική τελετή θα τελεστεί στο Νεκροταφείο της Καισαριανής την Τετάρτη 24 του μήνα και ώρα 5 και 30 . Το '' Κίνημα στην Πόλη '' είναι κοντά στην Ευτυχία μας και τιμάει τη μνήμη του συντρόφου πατέρα της. Δημοσιεύουμε τιμητικά την παρουσίαση του βιβλίου του σ. Θανάση στην εφημ. Πριν, την Κυριακή 21/6, μια ημέρα πριν φύγει. Το κείμενο υπογράφει το μέλος της παράταξής μας σ. Κώστας Παλούκης.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Θανάση Κορακάκη, Φυτώρια Αυτοδίδακτων, φυλακές και εξορίες, το παράδειγμα της Καισαριανής, εκδ. Κοροντζή. Ο Θ. Κ. παρουσιάζει μια υπόγεια διαδικασία, μια διαδικασία που λάμβανε μέσα στις φυλακές των ηττημένων. Αναφέρεται στους αυτοδίδακτους πολιτικούς κρατούμενους της περιόδου 1945 - 1966. Αυτοί χαρακτηρίζονται αυτοδίδακτοι πρώτης γενιάς. Αυτοδίδακτο δεύτερης γενιάς θεωρεί μια μερίδα νέων η οποία παρά την κοινωνική καχεξία της επηρεάστηκε από την στάση ζωής των πρώτων και στράφηκε στα γράμματα και τις τέχνες. 

Εκεί που οι νικητές έφτιαχναν τα αναμορφωτήρια του Νέου Παρθενώνα για να αναβαπτίσουν τους εθνικούς μειοδότες και προδότες στα ελληνικά ιδεώδη, εκεί διεξαγόταν μια μεγάλη ιδεολογική και πολιτισμική μάχη. Εκεί, κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, η παλιότερη και νεότερη γενιά αγωνιστών μορφωνόταν και διαμορφωνόταν. Προετοίμαζε τον εαυτό της όχι μόνο για να αντέξει, αλλά για να αντεπιτεθεί. Χιλιάδες νέοι που άφησαν τον δρόμο της εκπαίδευσης και πήραν το μονοπάτι του αγώνα, νέοι που καθημερινά αντιμετώπιζαν το φάσμα της εκτέλεσης, απέκτησαν δεξιότητες που δεν θα τις κατείχαν εάν έμεναν κλεισμένοι στη φυλακή του χωριού τους ή στη φυλακή της συντηρητικής οικογένειας. Από εκεί προέκυψε όλος ο ανθρώπινος πλούτος αυτής της χώρας, μικρό δείγμα ενός κόσμου που χάθηκε ή καταστράφηκε και στάλθηκε στο απόσπασμα ή στο περιθώριο για να κυβερνήσουν οι “χωροφύλακες” και οι λογιότατοι των παραθρησκευτικών οργανώσεων.  

Και το δυστύχημα είναι ότι αυτήν την μορφωτική αντεπανάσταση κινδυνεύουμε να την ξαναζήσουμε. Δεν είναι μόνο το εξεταστοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα που κάνει την γνώση ταξικά μισητή στους μαθητές. Δεν είναι μόνο το σταρ σύστεμ που παράγει την επιφανειακότητα και την κενότητα. Δεν είναι μόνο η Χρυσή Αυγή που τα μαζεύει όλα αυτά και τα κάνει ιδεολογία και αντιδραστική πολιτική πρόταση. Αλλά είναι και αυτοί οι κήρυκες της αξιολόγησης και της αριστείας που οραματίζονται ακόμα πιο ταξικά σχολεία, ακόμα και όσοι ανερυθρίαστα θετούν το ερώτημα “Κι αν επιστρέφαμε στην καθαρεύουσα;”

Η μεγάλη τομή του μπολσεβικισμού βρίσκεται στη μόρφωση. Το μοντέλο του νέου και χειραφετημένου ανθρώπου εργάτη σύμφωνα με τον Λουνατσάρσκι Επίτροπου Παιδείας στην ΕΣΣΔ την περίοδο 1920-1921 συμπυκνώνεται στην φράση «πολυτεχνισμός vs μονοτεχνισμός». Και αυτό οι ελληνικές κομμουνιστικές οργανώσεις του 20ου αιώνα το έκαναν θεμέλιο λίθο της πολιτικής τους δράσης. Εργατικές λέσχες και εργατικά κέντρα, μορφωτικές σχολές και μορφωτικοί νεανικοί όμιλοι, θέατρα, ποίηση, λογοτεχνία, κόκκινα σχολεία, γέμισαν την καθημερονότητα φυσικές και κοινωνικές επιστήμες ήταν αυτά που συζητούσαν και απασχολούσαν τους αριστερούς και τις αριστερές στο περιθώριο των μικρότερων ή μεγαλύτερων αγώνων που έδιναν στην καθημερινότητά τους. Ο κομμουνιστικός διαφωτισμός του 20ου αιώνα ήταν η μεγαλύτερη συμβολή της αριστεράς στον ελληνικό πολιτισμό, στην διαμόρφωση της νέας λαϊκότητας. Ο Αγ. Ελεφάντης θεωρεί ότι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της μεσοπολεμικής περιόδου είναι η γένεση «μιας νέας προοδευτικής λαϊκότητας» που είναι οι άνθρωποι της αριστεράς. Αυτό το μοντέλο ανθρώπου έλαμψε και κυριάρχησε την εποχή της αντίστασης αφήνοντας μια τόσο μεγάλη παρακαταθήκη που οι μεγάλες ήττες δεν επέτρεψαν ποτέ να χαθεί. Αντίθετα, από αυτήν τη μεγάλη παράδοση ζει και αναγεννιέται η αριστερά σήμερα μέσα στα ελληνικά πανεπιστήμια. Και αυτό ακριβώς μισούν και εχθρεύονται σήμερα, αυτήν την υποτιθέμενη πολιτισμική ηγεμονία της αριστεράς. 

Μέσα στη φυλακή και την εξορία εμφανίζεται με μεγαλύτερη ενάργεια η πολιτική/πολιτισμική πόλωση του λαϊκού κόσμου. Από τη μία ο ηθικός κόσμος του αγώνα, της εργασίας, της τιμής και της αξιοπρέπειας αυτο-αξιολογείται ως ανώτερος ηθικά. Από την άλλη ο ανήθικος και άτιμος κόσμος της κυρίαρχης αστικής τάξης που επεκτείνεται σε ορισμένα κατώτερα στρώματα του υποκόσμου. Οι κομμουνιστές μέσα στις φυλακές και τις εξορίες “φτιάχνουν” τις κολεκτίβες τους και ορίζουν δυναμικά τον πρώτο αυτόν κόσμο. Εκεί πιστεύουν ότι τους δίνεται η ευκαιρία και η δυνατότητα να δημιουργήσουν πρότυπες κοινότητες, να φέρουν την ουτοπία τους στο παρόν. Και όχι μόνο οργανώνονται με συλλογικό τρόπο, αλλά διαβάζουν. Μαθήματα με βιβλία, χωρίς βιβλία, σχολικά, εξωσχολικά, οικονομία, φιλοσοφία, κοινωνιολογία, φυσική, χημεία, ψυχολογία, παιδαγωγική. Το αλφάβητο για τους αναλφάβητους, επαγγελματικές τεχνικές δεξιότητες για τους νέους. Και αυτή η μόρφωση πολλές φορές ανέτρεπε τις σχέσεις εξουσίας και τους όρους αιχμαλωσίας μέσα στη φυλακή. Πρόσφατα σε συνέντευξη σε φίλο στην Κέρκυρα, παλαίμαχος μαχητής του ΔΣΕ περιέγραφε τον τρόπο που οι αιχμάλωτοι αριστεροί κατάφερναν να κοροϊδεύουν τους στρατιώτες του Εθνικού Στρατού όταν ανακάλυψαν ότι οι τελευταίοι πίστευαν στις νεράιδες και τα διάφορα αγροτικά μεταφυσικά πλάσματα. Και όμως ίσως όλοι να προέρχονταν από τα ίδια χωριά. Το αποτέλεσμα ήταν οι ανθρωποφύλακες να φοβούνται τους δεσμώτες.  

Ο αποφυλακισμένος της γειτονιάς, γράφει ο Κορακάκης, ίσως ήταν ο μονόφθαλμος μεταξύ των τυφλών της εποχής από άποψη μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου. Είχε πνευματικό επίπεδο πολύ πάνω από το μέτριο, μιλούσε κι ακουγόταν σαν σοφός. Ο φυλακισμένος φάνταζε άνθρωπος ωραίος που εξέφραζε έναν κόσμο προορισμένο να κερδίσει τη μάχη από έναν αντίπαλο που σηματοδοτούσε την ανηθικότητα. Έτσι διαμορφώθηκε ένας μύθος για τους φυλακισμένους. Οι νεότεροι της δεκαετίας του 1960 γοητευμένοι ακολούθησαν αυτήν την σπορά με το ίδιο πάθος. Όπως όμως σε κάθε μυθοποίηση ακολουθεί και η απομυθοποίηση. Οι απογοητεύσεις από το παραδοσιακό κομμουνιστικό κίνημα έφεραν και τις αμφισβητήσεις. Και ο συγγραφέας παρουσιάζει πολύ στοχαστικά όλη αυτή την διαδικασία, όταν οι νέοι αισθάνθηκαν ισοϋψείς με τα είδωλά τους. 

Ένα εξαιρετικό βιβλίο, ενός εξαιρετικού αγωνιστή. Αξίζει να διαβαστεί.